Οι Κάρες της Ηπείρου, πρόγονοι της πολυφωνίας

Οι Κάρες της Ηπείρου

Οι πρόγονοι της πολυφωνίας

Προκαλεί έκπληξη και ερωτηματικά ο τίτλος αυτού του άρθρου. Αλλά για εκείνους που γνωρίζουν, όπως είναι οι ερευνητές και ιστορικοί, απλά θα προστεθούν κάποιες λεπτομέρειες.

Η γαία Ήπειρος, εκείνης της πρωτόγονης εποχής, γέννησε πολλά φύλα, ένα από αυτά τα πρώτα φύλα, ήταν και οι Κάρες. Αργότερα τα φύλα αυτά και όσα άλλα γεννούσε ο τόπος μας, έφευγαν για άλλα μέρη κατακτώντας την υφήλιο. Οι Κάρες παρουσιάζονται πολύ αργότερα στην Ασία.

Οι Κάρες, ήταν οι πρώτοι Ηπειρώτες, οι οποίοι: “καθ’ όλην την Ελλάδα και Μικρασίαν, την αμπελουργίαν μετέδωκαν, τα ονόματα Καρχηδών, Καλχηδών, Χαλκίς, Χάλκη, Χαλάνδρι, Χαλανδρίτσα, σημαίνουν την ευάμπελον, πολύοινον αλλά συγχρόνως χρυσόν και χαλκόν.” (Αθηναγόρας) Αλλά φαίνεται ότι εκτός αυτών, είναι κι’ άλλα στα οποία δεν δώσαμε την δέουσα προσοχή।

Καρ,

Κάρ-ες, Κάρ-ηνον, κάρ-ηνα, =Κεφαλή (ανθρώπων και ζώων).

Ξεφυλλίζοντας τον Αλεξανδρινό διανοούμενο–ιερέα Ησύχιο, βρίσκουμε στο λεξικό του τη λέξη Καρίναι=θρηνωδοί μουσικαί, αι τους νεκρούς τω θρήνω παραπέμπουσαι προς τας ταφάς και τα κήδη, παρελαμβάνοντο δε αι από Καρίας γυναίκες. Δεν μπορεί κανείς να μην ανατρέξει αμέσως, στο μοιρολόϊ της Ηπείρου και το πολυφωνικό της τραγούδι.

Καρικά μέλη, ελέγετό τις Καρικός ρυθμός εκ τροχαίου και ιάμβου συγκείμενος.

Κάρ-καιρε

Ο Όμηρος μας δίνει την πληροφορία ότι Κάρκαιρε =ιδίωμα ήχου(!)

Είναι το ρήμα Καρ-καίρω =αντηχώ, Κάρκαιρε, πρτ. εσείοντο εκραδαίνοντο, (αποτελούντα ήχον). Το Λεξικό του Σταματάκου αναφέρει Σανσκριτικά Καρ-κάρι= είδος βαρβίτου, “λαγούτου”. Αυτές όλες οι αναφορές ρίχνουν φως στις μουσικές μας καταβολές.

Ο Σόλων Μιχαηλίδης στην Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, μας τα γράφει πιο αναλυτικά. Καρ-ικόν μέλος, είναι είδος επικήδειου τραγουδιού, μοιρολόϊ. Επίσης, είδος θρηνητικής αύλησης. οι Κάρες, οι Λέλεγες, οι Αιθίοπες, ήταν στην Ήπειρο, όπως κι ο Άσιος, ο Κάδμος, ο Πρωτέας, ο Ιάσων, ο Αχιλλέας κλπ. κι όλος ο ομηρικός κόσμος αρχίζει από τη Θεσ(ις)πρωτία –Φαιακία-Παξοί. Πόσο σύμπτωση μπορεί να είναι, όταν στους Παξούς υπήρχε τοπωνύμιο με τόνομα “Της Ωριάς το κάστρο”, (ορ-ωρ-χρυσός) το περίφημο για τον πρωτογονισμό του “πεντάφθογγο πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου”.

Το Μοιρολόϊ τραγουδήθηκε όχι μόνο από τους Ηπειρώτες αλλά κι από άλλα μέρη της Ελλάδος, όπως η Μάνη, Κρήτη κλπ. Πριν από λίγα χρόνια ακόμα, στην Ελλάδα θρηνούσαν τους νεκρούς με μοιρολογίτρες

οι οποίες πληρωνόντουσαν.

Καρικόν μέλος

Όσοι έχουν ακούσει το πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου, γνωρίζουν την ιδιαιτερότητα του τραγουδιού. Εμείς θα προσθέσουμε ότι αυτό το αρχέγονο τραγούδι των παλαιών ανθρώπων, οι μετέπειτα εκπολιτισθέντες άνθρωποι αυτούς τους αποκαλούσαν “βαρβάρους”, διότι δεν μιλούσαν, όπως αργότερα είχε εξελιχθεί η ελληνική γλώσσα.

Είναι γνωστό ότι αρχικά οι Σελλοί ήταν άλαλοι, δεν γνώριζαν να μιλούν, έψελναν μονοσύλλαβες λέξεις μιμούμενοι ήχους από τη φύση.

Βέδυ, Ζαψ, χθων, σφιγξ, Κναξ, Ζδι, Δζι, δρύψ, ομ κ.α.

Με αυτές τις ιερές λέξεις που αναφέροντο στα ύδατα, τα όμβρια νερά, τη βροχή, τον ήλιο, τη γαία κ.α. οι άνθρωποι υμνούσαν με σεβασμό κι έβγαζαν πρωτόγονους ήχους.

Πέρασαν χιλιάδες χρόνια, για να έχουμε το δημοτικό τραγούδι των περασμένων αιώνων.

Οι Σελλοί

Οι ιερείς της Δωδώνης, δίνοντας στις πρώτες έννοιες συλλαβισμό και ήχο, γεννιέται συγχρόνως η Προσωδία, ενώ σιγά-σιγά ιχνογραφούνται τα πρώτα στοιχεία μουσικής δόμησης. Αποδεικτικά στοιχεία το 5φθογγο πολυφωνικό τραγούδι, που έφτασε σε μας παραλλαγμένο, διατηρεί όμως τον αρχέγονο χαρακτήρα του. Ήταν αυτό που συγκλόνιζε τους παλαιότερους, όχι μόνο Έλληνες αλλά και μη Έλληνες. Μέσα στην ψυχή του σημερινού ανθρώπου, κάθε πρωτόγονη λέξη που προσωδούσε ο τότε άνθρωπος, του δημιουργεί δέος.

Κάθε αναφορά που γίνεται γύρω από το πως μιλούσαν, πως τραγουδούσαν οι πρώτοι άνθρωποι, εμένα προσωπικά με κεντρίζει και μου ανάβει τη φαντασία μου, τολμώντας να φανταστώ από που και πώς ξεκίνησε ο άνθρωπος να μιλάει και...πού-πως έφτασε (!)να θεωρείται πολιτισμένος(!) και τι εννοούν σήμερα πολιτισμό;

Σ-κάρος

Το Καρ-ικό μέλος τραγουδιόταν χωρίς όργανα, ήταν μόνο φωνές από τις μοιρολογήτρες, που θρηνούσαν ή συνόδευαν τον νεκρό στην τελευταία του κατοικία. Αλλά έχει διασωθεί επίσης και ένα ενόργανο, μουσικό άκουσμα, μοναδικό στο είδος του, που απέδιδε με τη φλογέρα, ή το κλαρίνο του βοσκού, πού αλλού; πάνω στα βουνά γι αυτό και διασώθηκε. Και τί περίεργο! Διασώθηκε με το όνομα “Σκάρος” Σ-κάρος, αυτοί δε που το παρέλαβαν, το συνέχησαν και το αξιολόγησαν, ήτανε μόνο Ηπειρώτες.

Το μελαγχολικό ύφος του Σκάρου που άγγιζε τις ψυχές, όχι μόνο των παλαιών Ηπειρωτών, αλλά και κάθε άλλου που μπορούσε να μπει σε βάθος ψυχής. Αυτόν τον Σκάρο κάποιοι έδωσαν τον τίτλο: ποιμενικό.

Εμείς, θα προτιμήσουμε το χαρακτηρισμό του Λεξικού της Ελληνικής Μουσικής του Τάκη Καλογερόπουλου: “Είναι προφανές ότι ο Σκάρος κινείται σε μη οριζόμενο ιδεατό πρότυπο, από το οποίο ξεπήδησαν οι άπειροι διαφορετικοί σκάροι ανακαλώντας τα άγραφα, άϋλα και ανείπωτα χαρακτηριστικά κάποιου απαράβατου αρχαιοελληνικού νόμου”.

Ένας Σκάρος υπάρχει στη δισκοθήκη της ΕΙΡ (ΕΡΤ), από μία ωραία παλαιά ηχογράφηση. Το κλαρίνο κλαίει, σπαράζει από παράπονο, βουρκώνει, σκαλίζοντας με τους ήχους του την ταλαιπωρημένη μας ψυχή. Έχει χαρακτήρα μακρινό κι απόκοσμο, κι όταν βρίσκεται ο άνθρωπος σε στιγμές περισυλλογής, είναι τότε το κατάλληλο άκουσμα.

Καρικό μέλος ή Σκάρος, σήμερα δεν μπορεί να υπάρξει. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά θα ήταν ασέβεια και παραφωνία ν’ ακουστεί στα μαγαζιά. Δεν μπορεί να το αποδώσει ούτε ο μουσικός, ούτε να το ακούσει ο σύγχρονος άνθρωπος. Το ήθος και η ακοή του με τους βάρβαρους ήχους των κάθε λογής μηχανών και του ηλεκτρισμού, αλλά και της χυδαίας μουσικής που εκπέμπεται μέσα από τα μικρόφωνα, χωρίς ίχνος ευγένειας, ούτε αισθητικής, με τους ρυθμούς τυμπάνων, χωρίς στοιχειώδη μελωδία, δεν του επιτρέπουν αυτή την εσωτερική απόλαυση.

Αναθεωρώντας την όλη έρευνα, βλέπουμε ότι από τη ρίζα ΚΑΡ της αρχέγονης αυτής φυλής “Κάρες”, προήλθε η πεντάφθογγη κλίμακα ο πρόδρομος της μουσικής του κόσμου όπου μαζί με τη γλώσσα, δημιούργησε το Πολυφωνικό τραγούδι, Καρικό μέλος (το μοιρολόϊ) , και τον Σκάρο (φλογέρα).

Τι είπαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι για το Καρικόν Μέλος

Πολυδεύκης: “θρηνώδες γαρ το αύλημα το Καρικόν”

Αριστοφάνης: “Καρικά αυλήματα” στους Βατράχους

Πλάτων: “αυλούς δ’ έχουσά τις κορίσκη κορικόν μέλος τι μελίζεται τοις συμπόταις” =μια κορούλα εκτελεί με τον αυλό μια θρηνητική μελωδία στους συμπόταις.

Ευστάθιος: “και ωδαί θρηνητήριοι, οποία ύστερον και τα λεγόμενα μέλη “καρικά” (και θρηνητικά τραγούδια σαν κι αυτά που αργότερα ονομάστηκαν καρικά μέλη).

Καρική μούσα=θρηνούσα μούσα (μουσική)

Ο Πλάτων στους νόμους: “καρική τινι μούση προπέμπουσι τους τελευτήσαντες”

Κορικός στην αρχαία μετρική ήταν ένας ρυθμός συνθεμένος από έναν τροχαίο και έναν ίαμβο. Ο καρικός ήταν μια άλλη έκφραση για τον χορίαμβο.

Λίνος=είς των αρχαιοτάτων Ελλήνων μουσικών-ραψωδών.Το όνομά του σημαίνει πένθιμο τραγούδι (μοιρολόϊ) σε ανάμνηση του τραγικού θανάτου του, το μοιρολόϊ ονομαζόταν Λινωδία αναφέρεται στον Όμηρο.(Σόλων Μιχαηλίδη)

Από το Λεξικό πρωτογόνων λέξεων Μαρίας Στούπη Πηγές: Όμηρος, Ησύχιος=Αλεξανδρινός διανοούμενος των Ελληνιστικών χρόνων. Αθηναγόρας = Μητροπολίτης Παραμυθίας 1869-1942. Θωμόπουλος Ιακ. Πελασγικά κ.α. σύγχρονους συγγραφείς.